سرو۳۰۰سالهای که افتاد-باغ فین کاشان
سرو۳۰۰سالهای که افتاد
نشر این خبر با یاد ناشر"سرزمین جاوید" شایسته است
سست شدن ریشه یکی از سروهای 300 ساله باغ جهانی فین کاشان، سبب سقوط این درخت بر اثر باد و توفان و تخریب بخشی از دیوار این باغ شد. این درحالی است که باغ فین کاشان به همراه هشت باغ دیگر در سال 1390 در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد و حفاظت و مراقبت از آن اهمیت بیشتری دارد.
در سال 1389، بعد از یک دوره سرمای شدید 110 درخت از مجموع سروهای باغ فین خشک شدند و بعد از آن در سال 1392، 15 درخت دیگر بر اثر باد و توفان به سرنوشت درخت‌های قبلی دچار شدند. اما سرما و توفان تنها بهانه‌ای برای از بین رفتن این درختان است. مدیریت ناکارآمد و ناآشنا به اصول نگهداری درختان سبب شده بود درختانی که هرکدام سال‌ها در مقابل انواع باد و توفان مقاومت کرده بودند، توان ایستادگی‌شان را از دست بدهند و از بین بروند. با این حال تراژدی از بین رفتن سروهای تاریخی این باغ ثبت جهانی شده، تمامی ندارد و به‌تازگی یکی دیگر از سروهای 300 ساله باغ فین بر اثر باد شدید از پا درآمده است تا دامنه مدیریت نادرست دولت گذشته این بار به کاشان برسد.
محسن جاوری، رئیس اداره کل میراث فرهنگی کاشان با تایید خبر سقوط یکی از سروهای فین، گفت: «در سالهای اخیر تعداد بسیاری از سروها توسط باد سقوط کرده‌اند. این بار یکی از سروهای 300 ساله فین در سمت راست باغ بر اثر توفان سقوط کرد، اما آسیب جدی به بنا وارد نشد و تنها بخشی از دیوار اطراف باغ به اندازه 5/0 متر، دچار تخریب شد که مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفت.»مدیریت نابسامان
درخت‌ها را تحت فشار گذاشت
مصطفی خوشنویس، مدیر طرح ملی شناسایی درختان کهنسال ایران و همچنین محقق موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، درباره این اتفاق به «فرهیختگان» گفت: «پنج سال پیش و به دنبال از بین رفتن تعدادی از درختان باغ فین، قرار بر این شد موسسه تحقیقات جنگل‌ها، بر این درختان نظارت کند؛ اما آسیب جدی قبل از این قرارداد بر درختان وارد شده بود و ما تنها توانستیم از آسیب بیشتر جلوگیری کنیم. از همان زمان روند باز پیرایی درختان فین شروع و حدود 350 نهال از درخت‌های قدیمی بازکشت و در نواحی خالی باغ کاشته شد. بازپیرایی درختان در حال حاضر شرایط خوبی دارد.»
خوشنویس افزود: «در اواخر دهه 80 وضعیت مدیریت باغ فین نابسامان و بر عهده افرادی بود که شناخت و دیدگاه درستی نسبت به نگهداری درخت نداشتند. این امر سبب شد درخت‌ها تحت فشار زیادی قرار بگیرند.»
آهک، بلای جان
سروهای باغ فین
او با اشاره به تاثیر آهک بر درختان این باغ بیان کرد: «به‌منظور جلوگیری از رشد جلبک در کانال‌های آبی که از محوطه باغ عبور می‌کند، از آهک استفاده می‌شده است که این آهک با آب شسته می‌شد و به ریشه درختان می‌رفت. همچنین وضعیت کوددهی درختان نیز مناسب نبود و مجموعه این عوامل سبب شد تا سروهای باغ ضعیف شود.» مدیر طرح ملی شناسایی درختان کهنسال ایران، گفت: «بعد از تمامی این عوامل به‌منظور رسیدگی به وضعیت خاک، حجم زیادی از خاک پای درختان را برداشتند، غافل از اینکه ریشه درختان در این خاک است و همراه با این برداشت، بخش زیادی از ریشه‌های درختان نیز از بین رفت.»خوشنویس ادامه داد: «مدیریت ضعیف و همچنین آبیاری بیش از حد سبب شد ریشه درختان ضعیف و دچار لرز شود. مدیران، بی‌توجه به اینکه ریشه سرو بر اثر آبیاری فراوان توسعه پیدا نمی‌کند، اقدام به آبیاری این درختان کرده‌اند.» او افزود: «در این میان نباید از نقش تغییرات اقلیمی غافل شد، سابقه وزیدن بادهایی با سرعت 90 کیلومتر بر ساعت، در محدوده کاشان، پدیده تازه‌ای است که با توجه به ضعیف بودن ریشه درختان به دلیل مجموعه عواملی که گفته شد، باعث می‌شود درخت آسیب‌پذیر شده و سقوط کند.» خوشنویس بیان کرد: «با ادامه روند این توفان‌ها و با توجه به وضعیت ریشه سروهای باغ فین باید منتظر باشیم تا درخت‌های بیشتری سست شود و از بین برود. در حادثه اخیر اگر دیوار حائل باغ فین نبود تا از شدت باد بکاهد، شاهد ریختن تعداد بیشتری از درخت‌های باغ بودیم.»
نهال، جایگزین سروهای چندصد ساله
مدیر طرح ملی شناسایی درختان کهنسال ایران، گفت: «سرو شیراز به شکل کله قندی است و از سطح زمین تا راس درخت، شاخه دارد. مدیران سابق، به این دلیل که شاخه‌های درخت‌ها مزاحم رفت‌وآمد نباشد، شاخه‌های پایینی درخت را هرس کرده‌اند و درخت‌ها برای جبران، بیشترین رشد را در قسمت تاج متمرکز کرده‌اند و حجم تاج زیاد افزایش یافته و سبب شده است مرکز ثقل درخت تغییر کند. در نتیجه راس درخت با حجم بیشتری از باد درگیر می‌شود.» خوشنویس بیان کرد: «در حال حاضر حدود 370 سرو کهنسال در باغ فین وجود دارد و در راستای طرح بازپیرایی، جای تمام درخت‌های سرنگون شده، نهال تازه کاشته شده است که اگر درست رسیدگی شود، در کمتر از 6 سال ارتفاع قابل توجهی خواهد داشت و می‌تواند جای درخت‌های از دست رفته را بگیرد.» بسیاری از رویدادهای تلخی که در میراث فرهنگی کشور روی می‌دهد ریشه در مدیریت ناصحیح دوره‌‌های گذشته دارد که همچنان قربانی می‌گیرد و این بار به سراغ سروهای چند صد ساله فین رفت.
